OÇİDEP
Otistik Çocuklar İçin Davranışsal Eğitim Programı (OÇİDEP)
Yoğun, kesintisiz ve bire-bir davranışsal eğitim sağlamayı amaçlayan OÇİDEP’te temel vurgu çocuğun yaratılan öğrenme ortamında eğlendirilerek eğitilmesidir. OÇİDEP’e dayalı eğitim, masa başında yanlışsız öğretim formatıyla bire-bir yürütülen ayrık denemelerden ve serbest oyunlardan oluşmaktadır.
OÇİDEP’in kapsamında, çocuğa kazandırılması hedeflenen farklı düzeylerdeki beceri grupları yer almaktadır. Öğretime eşleme, taklit, alıcı dil ve oyun becerileriyle başlanmaktadır. Çocuğun özelliklerine bağlı olarak ifade edici dil becerilerini geliştirmek amacıyla fırsat öğretimine ve/veya PECS’e yer verilmektedir.
Ayrıca, her çocuğun mümkün olan ilk fırsatta oyun grubu, sosyal beceri grubu, yuva vb. akran etkileşimi olanaklarından yararlanması da hedeflenmektedir.
EYDE (Erken ve Yoğun Davranışsal Eğitim):
EYDE, UDA (Uygulamalı Davranış Analizi) ilkelerine dayalı çeşitli öğretim tekniklerinin sistematik kullanımıyla otistik özellikler gösteren çocuklara çeşitli beceriler kazandırmak amacıyla Lovaas tarafından geliştirilmiş, bilimsel dayanaklı bir uygulamadır.
UDA ile ilgili daha fazla bilgi için bakınız:
UDA(Uygulamalı Davranış Analizi)
ABA(Applied Behavior Analysis)
EYDE ile ilgili daha fazla bilgi için bakınız:
EIBI(Early and Intensive Behavioral Intervention)
OÇİDEP (Otistik Çocuklar İçin Davranışsal Eğitim Programı):
OÇİDEP, LovaasProgramına dayalı olarak ve WEAP(Wisconsin Early Autism Project) gözlemleri sonucunda geliştirilmiş, 2006 yılından bu yana sınırlı sayıda çocukla Türkiye’de yürütülmekte olan bir EYDE programıdır.
Dünyadaki ve Türkiye’deki Durum:
EYDE uygulamaları başta ABD olmak üzere pek çok ülkede uzun yıllardır yürütülmekte olup, bu uygulamaların otizm tanılı çocuklar üzerinde yarattığı etkilere ilişkin çok sayıda deneysel araştırmabulgusu mevcuttur. Öte yandan, Türkiye’de bu tür uygulamaların alanyazında önerildiği biçimde sistematik olarak yürütülmesi çalışmaları ancak son yıllarda başlamıştır.
OÇİDEP bu konuda öncü bir programdır ve programa katılan ilk çocuklar üzerinde gözlenen etkilerin, alanyazın bulgularıyla uyumlu olduğu düşünülmektedir.
OÇİDEP’in Kapsamı
OÇİDEP’te yer alan beceri alanları:
1. Taklit becerileri: Tek-basamaklı taklit, yüz hareketlerinin taklidi, iki basamaklı taklit, gömülü taklit
2. Eşleme ve sınıflama: Üç ve iki boyutlu eş olan ve olmayan nesneleri eşleme, sınıfa göre eşleme, ayırma, sınıflama
3. Oyun: Tek basamaklı oyun, çok basamaklı oyun, gömülü oyun
4. Alıcı dil: Tek ve iki basamaklı alıcı dil becerileri, jest destekli alıcı dil becerileri
5. Adına tepki verme
6. İfade edici dil: Jestsel, sözel ve görsel iletişim becerileri
7. Ortak dikkat: Ortak dikkat girişimine tepki verme, ortak dikkat başlatma
8. Tuvalet becerileri
9. Soyunma-giyinme becerileri
10. Beslenme becerileri
11. Blok dizaynı
12. Adı söylenen nesneyi ve eylemi belirleme
13. İşitilen sesin kaynağını belirleme
14. El becerileri: Çizim yapma, makasla kesme
15. Kavramlar: Renk kavramı, şekil kavramı, zıtlık kavramı
16. Akran etkileşimi
Öğretimde kullanılan en temel davranışsal süreçler; sistematik pekiştirme (olumlu pekiştirme, ayrımlı pekiştirme, pekiştirmeyi silikleştirme vb.), uyaran kontrolü (öncül düzenleme, ipucu sunma ve silikleştirme vb.), güdüsel işlemler (pekiştirmenin etkililiğini artırmak amacıyla çocuğun ilgilerinden, tercihlerinden vb. yararlanma) ve genellemedir (Hayward, Gale ve Eikeseth, 2009).
Sözel ifade dici dil becerilerini edinmekte zorlanan çocuklara PECSöğretilmektedir. PECS, başkalarıyla resimler aracılığıyla iletişim kurmayı öğreten bir alternatif iletişim sistemidir. Yapılan araştırmalar, resimlerle iletişim kurmayı öğrenen çocukların önemli bir bölümünün sözel iletişim becerilerinin de geliştiğini; yanısıra, davranış sorunlarının azaldığını göstermektedir. PECS ile ilgili daha fazla bilgi için bakınız: PECS(Picture Exchange Communication System).
OÇİDEP’in Yürütülmesi:
OÇİDEP her çocuğa bir koordinatör, doktoralı bir danışman ve iki eğitmen aracılığıyla uygulanır. Eğitmenlerin çocuklarla yürüttükleri bire-bir OÇİDEP çalışmaları danışmanlar tarafından haftalık olarak izlenir ve yönlendirilir. Ayrıca, koordinatör danışmanlarıyla yaptığı haftalık koordinasyon toplantılarıyla ve aylık eğitim ziyaretleriyle her çocuğun programını yakından takip eder.
Kaynaklar:
Hayward, D. W., Gale, C. M., ve Eikeseth, S. (2009). Intensive behavioural intervention for young children with autism: A research-based service model. Research in ASD, 3, 571-580.
Lovaas, O. I. (2003). Teaching individuals with developmental delays: Basic intervention techniques. Austin, Texas: Pro-Ed.
Kurumlar:
www.lovaas.com
www.pecs.com
www.wiautism.com
Daha fazla bilgi için;
Güleç-Aslan, Yeşim, Gönül Kırcaali-İftar, and Yıldız Uzuner. “Otistik Çocuklar İçin Davranışsal Eğitim Programı (OÇİDEP) Ev Uygulamasının Bir Çocukla İncelenmesi.” Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi 10.1 (2009): 1-25.
Kırcaali-İftar, G., et al. “OÇİDEP: Otistik Çocuklar İçin Davranışsal Eğitim Programı.” Plenary speech presented in 19 (2009).
Kırcaali-İftar, G. “Otistik çocuklar için davranışsal eğitim programı (OÇİDEP).” (2006).
Kırcaali-İftar, G. “Otistik çocuklar için davranışsal eğitim programı izleme aracı (OÇİDEP-İZ).” Yayımlanmamış Değerlendirme Aracı (2007).
Güleç-Aslan, Y. “Otistik çocuklar için davranışsal eğitim programı (Oçidep) ev uygulaması sürecinin ve sonuçlarının incelenmesi.”
